Black Mirror: wees alsjeblieft sociaal wenselijk

19 november 2016 door Lou Bartels

Bron: Still Black Mirror, Aflevering ‘Nosedive’

Gisteren zag ik een aflevering van Black Mirror. De eerste aflevering van het nieuwe, derde seizoen, ‘Nosedive’. Een Nosedive is een neus- of snoekduik: wanneer een vliegtuig steil de diepte in duikt (en al dan niet neerstort).

In deze aflevering gaat het niet om een vliegtuig, maar om mensen die in de afgrond van de sociale onwenselijkheid donderen. De episode verhaalt over een vrouw, Lacie Pound, die sociaal volledig crasht, puur door de vernietigende ratings van haar medemensen. De horror van alle Black Mirror-afleveringen ligt in de voorstelling: hoe zou jij je voelen als dit je overkwam? En het enge is: het ís helemaal niet moeilijk om je dat voor te stellen, omdat we er al heel dichtbij zijn.

Fake it and you’ll make it

Door je sociaal wenselijk te gedragen, jezelf te perfectioneren, altijd en overal attent en aardig te zijn, maar ook door de omgang met mensen met een nog hogere waardering, kun je je sociale rating opkrikken. Daardoor heb je weer toegang tot maatschappelijke privileges (een betere woning, kortingen, toegang tot evenementen, een betere huurauto, etc. etc.). 5 is het hoogst haalbare. Schiet je onder de 2,5, behoor je tot de sociale onderklasse, die met de nek aangekeken mag worden. Met behulp van speciale contactlenzen kun je ook direct alle ratings van de mensen om je heen zien. Een perfect nieuw systeem van kasten en klassen.

Bron: Still Black Mirror, Aflevering ‘Nosedive’ – ‘airborne’ ratings

Lacie is een 4,2 en moet een 4,5 worden om een mooi appartement te kunnen huren. Dat mislukt schromelijk en ze glijdt af naar een ‘niets’. Op het eind belandt ze in de gevangenis, waar ze eindelijk durft te zeggen wat ze echt voelt en denkt, en durft te beledigen wie ze wil (in dit geval een medegevangene). Het juk van de likes en ratings, die álles betekenen voor je sociale status, is afgeworpen. Perfecte, accurate, sociale satire. Maar ís het nog wel satire?

Peeple

De aflevering intrigeerde me mateloos. Het openlijk geratificeerd worden door Jan en alleman, is een beangstigend concept. Er bestaat namelijk al een dergelijke app: vorig jaar verscheen de app ‘Peeple’, waar gebruikers willekeurige – bekende en onbekende – mensen waarmee ze interactie hebben, kunnen beoordelen op basis van een sterrensysteem. Alles wat voorheen nog een ‘privé-interactie’ was, is met Peeple een publiek optreden geworden. Alles wat je doet, kan be- of veroordeeld, gepubliceerd of opgenomen worden. De app bestaat overigens nog steeds.

Volg mij, ik ben perfect

Maar hoe is het nu dan? Doen we dit niet al lang? Op sociale media moet je vormelijk álles zien en gepast reageren. Mis je een belangrijke gebeurtenis (overleden familieleden, huwelijk, zelfs een verjaardag) van iemand op Facebook, ben je gelijk een x-aantal punten gezakt in de gratie. Hang je echter de hele dag op Facebook rond, like je alles, knuffel je iedereen, lach je altijd, klaag je niet teveel, gebruik je de juiste woorden, ben je interessant en mooi genoeg, en zijn je selfies oké: Kortom, ben je sociaal perfect? Dán krijg en heb je vrienden. En als je wint, heb je nóg meer vrienden. Van ‘wat komt wat’ en ‘voor wat hoort wat’.

Ben je grappig genoeg op Twitter? Post je niet teveel extreme meningen of verdriet? Ben je ad rem, voldoende aanwezig maar niet té, post je de juiste foto’s? Ben je maatschappelijk geaccepteerd en ga je niet teveel in tegen de meningen van social media peers, influencers en de ‘groten der aarde’? Dan groeit je aantal volgers gestaag.

Zeg je echter een keer wat je écht denkt of vindt, post je wat te vaak over je stress, ziekte of andere persoonlijke misère, plaats je een impulsieve, onhandige tweet, volg je de verkeerde mensen? Dan daalt het aantal mensen wat met jou geassocieerd wil worden. Weg volgers. Oh, en je Klout-score kun je ook vergeten.

Satire? No more!

Deze aflevering van Black Mirror is dus helemaal niet zo overtrokken. Het is geen satire meer: reality hits hard. Is je achterban op social media niet groot genoeg, zul je een enorm probleem hebben om een contract met een (echte) uitgever te bemachtigen die je schrijfsels op de markt wil brengen, hoe goed en geniaal ze ook zijn.

Heb je een blog of website en wil je ook nog dat iemand je leest? Zorg dan maar eerst dat je Facebook-pagina genoeg likes heeft. En die krijg je alleen als je genoeg ‘vrienden’ hebt die je om een page like kunt vragen.

Op Thuisbezorgd.nl zul je niet snel klikken op een restaurant met ‘maar’ 3 sterren: je zoekt automatisch de 4- of 5-sterrenbezitters uit en bestelt daar. En niemand die het raar vindt als je daarop selecteert: iedereen doet het. Op reis-sites als tripadvisor, bookings.com en co. hetzelfde. Eén slechte beoordeling of rating kan je al om zeep helpen.

Bied je je appartement aan op Airbnb en geeft één iemand, die toevallig de pik op je heeft, maar één ster? Vergeet het maar met je verdere verhuur. Eén slechte recensie als marketplace seller op Amazon.com? Mensen lopen hard weg. Maar niet getreurd: als je nog geld hebt, kun je je likes en goede recensies natuurlijk snel terugkopen bij professionele fake-recentieschrijvers en bulk-likers. Hoewel er ook al een app is, die de fakes identificeert.

Wat nou gefantaseerde, sociale satire? We zitten er al lang en breed middenin.

EDIT: De rating app van Black Mirror bestaat nu echt. Reality is here: RateMe