Bron:pixabay.com
Ik ben pas voor de tweede keer begonnen in mijn een van mijn favoriete boeken. Dat tegelijk ook mijn minst favoriete boek is. Want het is de laatste van de beste schrijver die ooit op deze aardkloot heeft rondgelopen. Een woordkunstenaar, de Meester, met een ongeëvenaard gevoel voor humor, inzicht in de menselijke natuur en een fantasie waar je stijl van achterover slaat. Ik zeg dat met grote stelligheid, omdat ik me niet kan voorstellen dat iemand er anders over denkt. Al zal dat vast het geval zijn. Mocht jij zo iemand zijn, dan heb je vast nooit iets van hem gelezen. Of je humorknobbel is kapot.
Terry Pratchett doet mij hardop lachen als ik zijn schrijfsels lees. Niet een beetje grinniken, maar echt onvervalst in een deuk liggen. En tegelijkertijd zit er altijd een diepere laag in zijn verhalen, die je aan het denken zet. Ik heb heel wat kennis en menige wijsheid uit zijn boeken gehaald (en dat zijn er belachelijk veel, meer dan 60 met een totale oplage van zo’n 30 miljoen). Die wijsheid kwam vast uit hemzelf, maar veel kennis ontleende hij aan coauteurs Jack Cohen (bioloog) en Ian Stewart (wiskundige).
Humor met tranen
Ik ben amper 30 pagina’s ver of de tranen schieten me in de ogen. Want ik weet wat zo komen gaat, al ben ik ook een deel van het verhaal alweer vergeten na 3,5 jaar. Maar de Schijfwereldpersonages ken ik allemaal goed, en de trieste twist in dit verhaal is me bijgebleven, want die kwam destijds als een schok. Maar ook weer niet, omdat het zo passend was. En uiteraard toch met humor gebracht. Ik weet nog hoe ik destijds het boek expres langzaam heb gelezen, wetende dat het de laatste zou zijn. De Engelse versie, want ik wilde niet wachten op de Nederlandse vertaling*. De dag dat ‘ie uitkwam heb ik ‘m besteld.
Krachtig
Terry Pratchett had Alzheimer en schreef al een tijdje met behulp van een assistent. Hij vond het verschrikkelijk om zichzelf zo te verliezen. Er is een documentaire gemaakt, waarin hij onderzoekt hoe het eraan toegaat in een levenseindekliniek in Zwitserland. Hartverscheurend. En toen ging hij alsnog gewoon dood, zonder eigen inbreng. Ik denk ook niet dat hij het gekund had, euthanasie. Hij wilde altijd maar door, had altijd nog iets te vertellen, al had hij daar hulp bij nodig. Hij zakte niet weg in zelfmedelijden en passiviteit, maar mobiliseerde zijn omgeving om hem te helpen te doen wat hij wilde doen. Hoe krachtig is dat?
Verhalen
En dan heb ik het nog niet echt eens gehad over zijn verhalen. Ze vervelen nooit. Ja, het is allemaal fantasy, maar zelfs de meest verstokte hater daarvan zou ik willen aanraden toch eens wat van hem te lezen. Vooral in zijn latere werk maakt hij rake analyses van hoe het er in de wereld aan toe ging en gaat. Van godsdienst tot voetbal, van de financiële wereld tot media, provincie versus de stad, sluwe mensen, domme mensen, slimme mensen (en legio andere wezens, die op hilarische wijze het diversiteitsprobleem verbeelden) en nauwelijks echt gemene mensen (nou ja, Elfen zijn wel heel erg gemeen, van nature, maar zelfs die… ahum, no spoilers!). Het is allemaal zo ontzettend grappig, en tegelijk zo… diep.
De meeste boeken heb ik al 2 of 3 keer gelezen. Zijn personages léven en jij leeft met ze mee, je onderwijl bescheurend over hun avonturen. Zelfs zijn woordgrappen en de namen die hij verzon zijn enorm fantasievol, vaak dubbelzinnig en (on)gemeen geestig. Hij gebruikte veelvuldig voetnoten**, wat soms best irritant is, maar ze bevatten vrijwel altijd weer een onverwachte grap. Zijn blik op de wereld en de mensheid gaf blijk van een diepe wijsheid, maar ook vrolijkheid en luchtigheid. Ik koester grote bewondering voor deze Meester.
Shakespeare zal in zijn tijd vast hetzelfde effect hebben gehad. Ik hoop dat Terry over een paar decennia dezelfde status krijgt, want dat is meer dan verdiend.
*Die overigens altijd erg goed zijn, er gaat geen nuance of grap verloren (vind ik, sommige fans schijnen daar nog wel over in discussie te zijn. Moeten zij weten). Met grote dank aan de onvolprezen Venugenopalan Ittekot.
**Alsmede nadere uitleg. En vaak nog een voetnoot bij de voetnoot.ꝉ
ꝉ Die om de een of andere reden altijd wordt aangeduid met een christelijk kruis. Weird.
Ik heb gejankt bij zijn laatste boek. En ben nu alles opnieuw aan het lezen. Dus ik ben even in een andere wereld. Een platte.