Nee, géén spelfout. Géén egoïst. Integendeel. Een echoïst. Dat is een nieuwetijdse benaming voor iemand die zichzelf automatisch wegcijfert en zich soepel aan alle omstandigheden en wensen van anderen aanpast. Dit om vooral maar géén narcist (of egoïst) te lijken. Dat klinkt als een behoorlijke psychische afwijking, maar op zich valt het wel mee. Geloof ik. Hoop ik. Want ik herken me er wel een beetje in, durf ik toe te geven.
Echoïst vs. Narcist
Een situatieschets: je hebt vastomlijnde plannen voor de avond; je wilt naar een film die niemand anders wil zien en die alleen nog maar die avond speelt. Je hebt zelfs al een kaartje voor jezelf gereserveerd. En betaald. Dan appt een vriendin of je die avond meegaat naar de kroeg. Gewoon even gezellig kletsen. Je stemt meteen toe, zonder ook maar iets van je oorspronkelijke plan te vermelden; je bent gewoon blij dat ze jou gecontacteerd heeft om mee uit te gaan. En als je nu nee zegt, vraagt ze misschien geen volgende keer. In de kroeg vertelt zij aan één stuk door over zichzelf. Over haar successen op het werk, over haar nieuwe, superknappe lief. En dat maakt je geen bal uit want eigenlijk ben je maar wat blij dat jij niks over jezelf hoeft te vertellen, dat jij niet in het middelpunt staat. Dat praat een stuk makkelijker. En jij bent immers ook de perfecte luisteraar.
Enigszins herkenbaar? Dan heb jij misschien ook wel wat last van echoïsme. Dat is een psychologische eigenschap – voor het eerst omschreven door psycholoog Dr. Craig Malkin in zijn boek ‘Rethinking Narcissism’ – die zich al in de vroege jeugd ontwikkelt en die van grote invloed kan zijn op hoe iemand als volwassene in ’t leven staat. Het kan zelfs een blijvende invloed hebben op iemands vermogen om zichzelf volledig over te geven in romantische relaties; alles moet beheerst en onder controle blijven. Echoïsten houden hun behoeften, verlangens, meningen, pijn en alle andere dingen die ze ervaren als ‘aspecten van gecompliceerde, moeilijke mensen’ het liefst streng verborgen. Ze tonen zich daarom maar deels, zelfs naar hun allerliefsten toe.
Opposites attract
Echoïsme wordt in de eerste plaats veroorzaakt door de grote angst om narcistisch te lijken. Echoïsten houden er niet van om in het middelpunt van de belangstelling te staan, wijzen complimenten veelal af, hebben moeite met het uiten van uitgesproken meningen en afwijkende voorkeuren. Ze zijn vooral heel bang om hun geliefden te belasten of te overstemmen. Daarom kiezen echoïsten (onbewust) zelfs vaak een narcist als partner: die vertelt immers maar wat graag over zichzelf en is niet echt in de ander geïnteresseerd. Dat maakt het een stuk makkelijker.
Je zou kunnen zeggen dat echoïsme het tegendeel is van narcisme. Opposites attract, en zo. Echoïsme is, in tegenstelling tot narcisme, echter geen stoornis, dus de meeste psychologen zijn er ook niet bepaald in geïnteresseerd. Maar het begrijpen van deze gedragswijze helpt wel om beter met anderen en met zichzelf om te kunnen gaan. In relaties hebben echoïsten namelijk vaak moeite om duidelijke grenzen aan te geven. Het zijn pleasers, puur omdat ze het gevoel hebben dat ze in de veilige hoek zitten zolang ze de ander maar continu tevredenstellen. Maar het betekent óók dat hun behoeften en meningen voortdurend onder de oppervlakte van de relatie blijven, ondergedompeld in de needs van de ander en in hun eigen angst voor afwijzing.
Waardoor komt het?
“Echoïsten lijken een hogere aangeboren emotionele gevoeligheid te hebben dan de meesten van ons – ze zijn ‘diepvoelend’,” zegt Dr. Malkin, “en wanneer die karaktertrek wordt blootgesteld aan een ouder die hen vervolgens afstraft voor het feit dat ze überhaupt behoeften hebben, zijn ze geneigd om in hun latere leven hoog te scoren op de echoïsme-schaal.”
Meestal komt die bestraffing van narcistische ouders – mensen die extreem ijdel en overmatig terechtwijzend zijn en die anderen negeren bij het nastreven van hun eigen doelen en verlangens. Kinderen leren zo dat trots op zichzelf zijn een tekortkoming is; iets om je voor te schamen. Trots op jezelf zijn mág simpelweg niet. Anderen bewonderen daarentegen wel.
Kinderen met narcistische ouders leren om te overleven door zichzelf zo klein mogelijk te maken en zo min mogelijk behoeften te uiten. Ze leren dat anderen tevreden stellen inhoudt dat ze zichzelf onzichtbaar moeten maken. Vervolgens zetten ze dit aangewende onzichtbaar zijn in hun volwassen relaties voort en hebben de neiging om partners te kiezen die maar wát blij zijn om de ruimtes die ze hen geven en de stiltes die ze laten vallen meteen te vullen.
Verroeste reet
Ik ben er inmiddels wel achter: ik ben toch echt geen echoïst. Ik durf gelukkig nog wel grenzen te stellen. Ik ben een beetje een pleaser, maar alleen als ik dat zelf wil. En als ik iets niet wil, dan doe ik het ook echt niet. Als kind al niet. Ik durf trots te zijn. En als me iets niet bevalt, zeg ik dat redelijk snel. Soms zelfs té snel. Het uiten van wat ik wél wil, vind ik alweer een stukje moeilijker, maar lukt ook steeds beter, naarmate ik ouder word. Het gevoel “wat jij van mij vindt, zal me aan mijn reet roesten” overheerst gelukkig steeds vaker. Best fijn, dat ouder worden.
Mocht jij jezelf wél herkennen in het bovenstaande, kun je een hoop dingen doen en oefenen om sterker in het leven te staan. Leren dat je behoeften kenbaar mag maken, dat je jezelf op de eerste plaats mag stellen. Leren je gevoelens te uiten en gezonde grenzen te stellen én te bewaken. Dat is moeilijk en zeker niet in een handomdraai gedaan.
Dr. Malkin: “De sleutel is te leren dat normale gevoelens van teleurstelling en woede over onvervulde behoeften geuit mogen en zelfs móéten worden, in plaats van ze te begraven onder de eigen schuldgevoelens.” Want echoïsten zijn nu eenmaal ontzettend bang dat de mensen om hen heen niet meer van ze zullen houden en niet meer zullen waarderen op het moment dat ze méér gaan vragen.
Dus schop die echoïst uit je systeem en zet jezelf in dit nieuwe jaar neer als iemand met eigenwaarde, met behoeftes en wensen. En praat anderen niet langer naar de mond, uit angst misschien te verliezen. Iemand die niet meer van je houdt omdat je eindelijk zegt wat je wilt (en niet wilt), hield bij voorbaat al niet van je. Die ben je maar beter kwijt dan rijk.
bron: pixabay.com
Ik herken er ook wat van mezelf in