Bron: pixabay,com
Elk jaar op 1 juli is het Keti Koti, de dag waarop we de slavernij herdenken en afschaffing daarvan vieren. Dit jaar werd Nederlandse geschiedenis geschreven, toen burgemeester Halsema namens de stad Amsterdam officieel excuses aanbood voor haar rol in de commerciële mensenhandel.
De meeste mensen zien niets in zo’n excuus, zo blijkt uit onderzoek. Volgens mij komt dat omdat er nogal wat misverstanden bestaan over de waarde en consequenties daarvan. Ten eerste bestaat het beeld dat het de opmaat is naar herstelbetalingen, maar dat is complete onzin. Dat is gewoon een keuze die je kunt maken, er is geen natuurwet die bepaalt dat een excuus automatisch leidt tot geldelijke compensatie. Het lijkt me in dit geval te lang geleden, het eventuele leed van nabestaanden is nauwelijks nog direct te koppelen aan dat van hun voorouders.
Ten tweede lijkt het dat mensen zich persoonlijk aangesproken voelen, alsof zij zelf schuld dragen aan de misdaden van onze voorouders. Het ironische daarbij is dat ze zich vaak verdedigen met een geschiedenislesje over “de gewone man”, die helemaal niet geprofiteerd heeft van de rijkdom die de slavenhandel opleverde. Die zelf vaak horige was en in armoede leefde. Ironisch, omdat ze hiermee impliciet aangeven zich ergens wel verantwoordelijk te voelen voor de daden van hun voorouders. Ook dat is onzin, het gaat niet om geërfde of collectieve schuld die automatisch op jou als persoon is overgedragen.
Wat je je wél zou moeten realiseren, is dat dit verleden een belangrijke invloed heeft op onze huidige cultuur. Het rassendenken dat in de 17e eeuw is ontstaan, is na de Tweede Wereldoorlog weliswaar in een slecht daglicht komen te staan, maar dat betekent niet dat het uit onze manier van denken is verdwenen. En dan bedoel ik niet alleen het openlijke racisme van bepaalde groepen (ja, ook onder niet-westerse, zeg ik er maar even bij). Zo zit het verweven in onze taal – zwart heeft nog altijd een negatieve connotatie, om maar een voorbeeld te noemen. Dat lijkt vaak gelul in de marge, maar taal is (onder andere) essentieel voor ons zelfbeeld en wereldbeeld. Een woord dat op jou van toepassing is dat als negatief wordt gezien, kan een verwoestende uitwerking hebben. Het is stigmatiserend en zorgt soms voor heel vreemd gedrag; ik denk nu aan bleekmiddelen voor de huid, en de verschillende sociale status die een heel donkere of juist lichte huid in bepaalde kringen met zich meebrengt. Maar ook – even een zijpaadje om het punt nader te illustreren – het schelden met “homo”, wat impliceert dat een man te vrouwelijk en dus een zwakkeling is… moet ik nog uitleggen wat hier allemaal mis mee is?
Het is nog niet zo lang geleden dat Surinaamse mensen die vanuit de voormalige kolonie naar Nederland kwamen, regelmatig huisbezoek kregen van ambtenaren, die controleerden of ze zich wel “Nederlands” genoeg gedroegen. Geen grap! In landen zoals de VS, Australië en Canada, waar de inheemse bevolking plaats moest maken voor Europese immigranten (oh ironie), werd hardhandig de oorspronkelijke cultuur onderdrukt. Tot en met het gedwongen steriliseren van vrouwen aan toe. Aan die praktijken is ook nog maar heel recent formeel (wettelijk) een einde gekomen. Wetenschappelijk zijn we allang tot de conclusie gekomen dat er geen “mensenrassen” zijn. Toch worden mensen van kleur bijvoorbeeld door artsen nog steeds als “anders” gezien en daardoor verkeerd, minder lang en minder serieus behandeld.
Bron: pixabay.com
Een ander treffend voorbeeld las ik in een interview met Howard Komproe: “Er zijn natuurlijk weleens theaters die zeggen: we hebben al Roué Verveer en Eric van Sauers, dus we hebben al genoeg Surinamers geprogrammeerd staan. En dat zeggen ze nooit over witte comedians. Als we in Toomler een avond hebben met zeven komieken, en drie zijn er Turks, dan hoor je bezoekers weleens zeggen: nou, er waren wel veel Turken vanavond. Over witten hoor je dat nooit.” Dit is zo typisch voor het “diversiteitsbeleid” in Nederland, het is bijna grappig: bij Nieuw Zeer hebben ze er een hele serie sketches over gemaakt. (Let wel; positieve discriminatie is wel degelijk nodig, omdat het gewoon niet vanzelf gaat – nog steeds niet. Maar het is wel de bedoeling dat je iedereen even serieus neemt).
Er zijn natuurlijk nog talloze voorbeelden te geven van vooroordelen die bewust en onbewust bepaalde groepen mensen uitsluiten en stigmatiseren. Ik denk dat de meeste mensen hier wel het probleem van inzien en het graag veranderd zien. Verandering van gedrag begint altijd met het erkennen dat er iets fout zit, en dat doe je door excuses te maken.
